Акционерлермен және инвесторлармен өзара іс‑қимыл

Акционерлік капиталдың құрылымы

Есепті кезеңде ҚМГ акционерлерінің құрылымында өзгерістер болды.

2023 жылдың соңында «Самұрық‑Қазына» АҚ 1,3 трлн сомаға ҚМГ акцияларын 122 023 898 дана көлемінде өз иелігінен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің сенімгерлік басқаруындағы Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражаты есебінен Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің пайдасына шығарды.

Қазақстан Республикасы Ұлттық қоры қазір Қазақстан Республикасы Үкіметінің атынан сатып алынған акциялардың иесі атанған Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің теңгерімінде.

Акцияларды сату үш траншпен жүзеге асырылды: 2023 жылдың қазан, қараша және желтоқсан айларында. Жалпы сатылған жай акциялардың үлесі 20%‑ды құрады.

Осылайша, бұл мәміле іс жүзінде акцияларды мемлекеттік органдар арасында қайта бөлуді білдіреді және ҚМГ қызметі мен кредиттік рейтингтері үшін ешқандай салдары жоқ.

Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің ақпараты бойынша ҚМГ акцияларын Қазақстан Республикасы Ұлттық қорына сату – республикалық бюджеттің кіріс бөлігі бойынша мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған іс‑шаралардың бірі.

2024 жыл 10 сәуірдегі жағдай бойынша ҚМГ акционерлік капиталының құрылымы келесідей:

• «Самұрық‑Қазына АҚ – 67,42%
• Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі – 20%
• Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі – 9,58%
• миноритар акционерлер – 3%

Жақын арада Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігіне тиесілі ҚМГ акцияларын «Самұрық‑Қазына» АҚ‑ға сенімгерлік басқаруға беру жоспарлануда.

Акционерлердің жылдық жалпы жиналысында келесі құжаттар бекітіледі деп күтілуде:

• ҚМГ‑ның 2023 жылға арналған жылдық қаржылық есептілігі (шоғырландырылған және жеке);
• ҚМГ‑ның 2023 жылғы таза кірісін бөлу тәртібі;
• ҚМГ‑ның бір жай акциясына есептегендегі дивиденд мөлшері;
• 2023 жылға дивиденд алуға құқығы бар акционерлердің тізімін тіркеу күні;
• 2023 жылға жай акциялар бойынша дивидендтер төлеуді бастау күні.

Акционерлер құқығы

Қазақстан Республикасының «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңының ережелеріне сәйкес және қолданыстағы акцияларға байланысты қандай да бір құқықтарға нұқсан келтірмей, Компания акциялар мен басқа да бағалы қағаздарды шығара алады. Жарғы компанияға тек қарапайым акциялар шығаруға мүмкіндік береді.

Қазақстан Республикасының «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңы акциялардың екі түрін қарастырады: жай және артықшылыққа ие. Қазақстан Республикасының «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңында әр түрге қатысты жазылған белгілі құқықтары бар. Компания жарғысында бұл құқықтардың қолданылу аясы тереңірек көрсетілуі мүмкін (компанияның жарғысында мұндай құқықтардың қолданылуын тереңірек көрсету қарастырылмаған), алайда шектелуіне жол жоқ.

Жай акция иесі келесідей құқыққа ие:

• Қазақстан Республикасының «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңында және (немесе) акционерлік қоғамның жарғысында көзделген тәртіппен акционерлік қоғамды басқаруға қатысу;
• дивидендтер алу;
• компанияның қызметі туралы ақпарат алу, оның ішінде акционерлердің жалпы жиналысында немесе акционерлік қоғамның жарғысында белгіленген тәртіппен акционерлік қоғамның бухгалтерлік есептілігімен өз бетінше танысу;
• орталық депозитарийден немесе акционердің бағалы қағаздарға меншік құқығын растайтын номиналды ұстаушыдан үзінді көшірмелер алу;
• Директорлар кеңесіне сайлау үшін кандидаттар акционерлерінің жалпы жиналысына ұсыныс;
• сотта акционерлік қоғам органдары қабылдаған шешімдерге дау айту;
• акционерлік қоғамға оның қызметі туралы ақпарат беруге және акционерлік қоғамнан осындай сұрау салу берілген күннен бастап күнтізбелік 30 күн ішінде негізделген жауап алуға жазбаша сұрау салулар жіберу;
• акционерлік қоғам таратылған жағдайда оның мүлкінің бір бөлігін алу;
• акционерлік қоғамның акцияларына айырбасталатын акцияларды немесе өзге де бағалы қағаздарды сатып алудың басым құқығын АҚ туралы заңда белгіленген тәртіппен жүзеге асыру;
• Қазақстан Республикасының «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңында белгіленген тәртіппен акциялардың санын немесе түрін өзгерту туралы акционерлердің жалпы жиналысының шешім қабылдауына қатысу.

Акциялар айналымы

ҚМГ акцияларын бастапқы жария орналастыру (IPO) 2022 жылы 8 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен жекешелендірудің 2021‑2025 жылдарға арналған кешенді жоспарын іске асыру шеңберінде өткізілді.

IPO өткізілгеннен кейін еркін айналымдағы акциялардың үлесі (Free Float) – 3%.

ҚМГ акциялары қазақстандық AIX және KASE қор биржаларында ұсынылды. Бір акция үшін орналастыру бағасы 8 406 теңге болды, бұл ҚМГ‑ны шамамен 5,1 трлн теңге немесе 11 млрд АҚШ доллары көлемінде капиталдандыруды болжайды.

ҚМГ акцияларының бағасы жарияланған күннен бастап 2023 жылы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша 37,3% өсті. 2023 жылы акционерлерге 300 млрд теңге көлемінде рекордтық дивидендтер төленді. Бір акцияға берілген дивиденд көлемі – 491,71 теңге. Төленген дивидендтерді ескере отырып, 2023 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша ҚМГ акцияларының бағасы 43,1% өсті.

2023 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша ҚМГ‑ның нарықтағы капиталдандыру көрсеткіші 7,0 трлн теңгеге немесе 15,5 млрд АҚШ долларына жетті.

Дивидендтер

2022 жылдан бастап «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ-ның дивиденд бойынша жаңа саясаты («Самұрық-Қазына» АҚ басқармасының 2022 жылғы 27 қазандағы №59/22 хаттама шешімімен) қолданысқа енді.

Дивиденд саясаты акционерлердің, несие берушілердің және Компанияның мүдделерінің тепе‑теңдігін қамтамасыз етуге, сондай‑ақ өз акционерлеріне дивидендтер төлеу мөлшерін анықтауда ашық болуға бағытталған.

• Төлем туралы шешім ҚМГ акционерлерінің Жалпы жиналысында қабылданады.
• Мұнай бағасы, ҚМГ борышының құрылымы, күрделі шығындар және өзге де елеулі жағдайлар ескеріледі.

Еркін ақша ағымы – қоғамның операциялық қызметтен шоғырландырылған ақша ағымы (бірлескен кәсіпорындар мен қауымдасқан компаниялардан алынған дивидендтерді қоса алғанда, бірақ мұнайды жеткізгені үшін алынған аванстар бөлігінде айналым капиталындағы таза өзгерісті қоспағанда), есепті кезеңдегі қызмет нәтижелері бойынша негізгі құралдарды сатып алуды шегергенде (оның ішінде негізгі құралдар үшін аванстар) минус материалдық емес активтерді сатып алу минус кен орнын игеру бойынша активтерді сатып алу минус бағалау және барлау активтерін сатып алу минус еншілес ұйымда/ бірлескен кәсіпорында үлесті сатып алу плюс еншілес ұйымда/ бірлескен /қауымдасқан кәсіпорында қатысу үлестерін сатудан алынған қаражат (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 30 желтоқсандағы № 1141 және 2020 жылғы 29 желтоқсандағы № 908 қаулыларымен бекітілген тізім бойынша қоғамның активтерін бәсекелестік ортаға беруден түскен қаражатты қоспағанда);

Таза қарыз – қолма‑қол ақшаны және олардың баламаларын алып тастағанда, банк салымдарын (қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді) алып тастағандағы жалпы қарыз.

EBITDA – бірлескен кәсіпорындар мен қауымдасқан компаниялардан алынған дивидендтер, сатып алынған мұнайдың, газдың, мұнай өнімдерінің және басқа материалдардың өзіндік құнын (тозу мен амортизацияны қоспағанда), өндірістік шығыстарды, жалпы және әкімшілік шығыстарды (тозу мен амортизацияны қоспағанда), тасымалдау және өткізу бойынша шығыстарды (тозу мен амортизацияны қоспағанда), табыс салығынан басқасын алып тастағандағы кіріс.

ҚМГ‑ның дивиденд саясаты еркін ақша ағымының 30%‑дан 50%‑ына дейінгі дивидендтердің ең төменгі мөлшерін айқындаудың белгіленген тәртібін көздейді.

ҚМГ дивидендтердің келесі мөлшерін төлеу үшін бар күшін салады:

• егер «Таза қарыз/ EBITDA» көрсеткіші 1,0‑ден аз немесе оған тең болса, еркін ақша ағымының кемінде 50%;
• егер «Таза қарыз/ EBITDA» көрсеткіші 1,0‑ден жоғары, бірақ 1,5‑тен аз немесе оған тең болса, еркін ақша ағымының кем дегенде 40%;
• егер «Таза қарыз/ EBITDA» көрсеткіші 1,5‑тен жоғары, бірақ 2,0‑ден аз немесе оған тең болса, еркін ақша ағымының кемінде 30%;
• егер «Таза қарыз/ EBITDA» көрсеткіші 2,0‑ден астам болса, төлем пайызы Акционерлердің жалпы жиналысының шешімімен анықталады.

Дивиденд төлеу үшін негізгі шарттар:

• жеткілікті жеке капитал;
• есепті кезең үшін шоғырландырылған таза табыстың не есепті кезеңнің соңына бөлінбеген пайданың болуы;
• жеткілікті еркін ақша ағымының болуы.

Brent маркалы мұнайдың орташа жылдық бағасы барреліне кемінде 70 АҚШ долл. болған жағдайда, IPO‑дан кейін үш жыл ішінде жыл сайынғы дивиденд кемінде 200‑250 млрд теңге көлемінде төленеді.

2023 жылы 26 маусымда ҚМГ акционерлерге 2022 жылдың қорытындысы бойынша дивиденд төлеуді аяқтады. Дивидендтердің жалпы сомасы – 300,0 млрд теңге. Бір жай акцияға берілген дивиденд мөлшері – 491,71 теңге.

Кредиттік рейтингтер

Халықаралық рейтинг агенттіктерінің кредиттік рейтингтері – ҚМГ компаниялар тобының кредит қабілеттілігіне берілген сенімді және тәуелсіз баға. Компания негізгі қаржылық көрсеткіштерді инвестициялық деңгейге жақын және одан жоғары ұзақ мерзімді несиелік рейтингті қамтамасыз ету үшін жеткілікті деңгейде ұстауды көздейді. ҚМГ рейтинг агенттіктеріне ҚМГ компаниялар тобының кредит қабілеттілігін жан‑жақты және шынайы бағалау үшін қажетті барлық ақпаратты ұсынады. ҚМГ Басқармасы мен рейтингтік агенттіктер арасында мерзімді шолу кездесулері өткізіледі және ҚМГ олармен тұрақты байланысты жалғастырады.

Компанияның өндірістік және қаржылық көрсеткіштері мен нарық динамикасынан басқа, ҚМГ кредиттік рейтингтері Қазақстанның егеменді кредиттік рейтингтерімен байланысты. Мәселен, егеменді кредиттік рейтингтің өзгеруі қазақстандық эмитенттердің, соның ішінде ҚМГ‑ның кредиттік рейтингтеріне әсер етуі мүмкін.

2023 жылы ірі сыртқы экономикалық тәуекелдерге қарамастан, Fitch Ratings халықаралық рейтинг агенттігі компания рейтингін «BBB –» деңгейінен «BBB» деңгейіне дейін бір сатыға көтерді, S&P халықаралық рейтинг агенттігі ҚМГ болжамды «тұрақты» деп қайта қарап, компанияның бұрын белгіленген рейтингін растады, Moody’s халықаралық рейтинг агенттігі «позитивті» болжамды қайта қарау арқылы компанияның бұрынғы рейтингін растады. Қазіргі уақытта ҚМГ Moody’s және Fitch Ratings агенттіктерінен инвестициялық деңгейдегі кредиттік рейтингке ие, ал S&P бойынша – егеменді рейтингтен бір сатыға төмен.

• 2023 жылы 9 наурызда S&P рейтингтік агенттігі компанияның рейтингін «тұрақты» деген болжамды қайта қарап, «ВВ+» деңгейінде растады, бұл агенттіктің Қазақстанға қатысты рейтингтік әрекетін көрсетеді (рейтинг «ВВВ–» деңгейінде расталды, болжам «тұрақты» болып қайта қаралды).
• 2023 жылы 22 маусымда Fitch Ratings ҚМГ‑ның кредиттік рейтингін «BBB–» деңгейінен «ВВВ» деңгейіне дейін көтерді, дербес кредит қабілеттілігі рейтингінің жоғарылауына байланысты болжам – «тұрақты». ҚМГ рейтингі Қазақстан Республикасы егеменді рейтингіне тең.
• 2023 жылы 13 желтоқсанда Moody’s рейтингтік агенттігі компанияның рейтингін «Baa2» деңгейінде растап, «позитивті» деген болжамды қайта қарады, бұл агенттіктің компанияның меншікті кредит қабілеттілігі көрсеткіштерінің тұрақтылығы туралы пікірін көрсетеді.
• 2023 жылы 26 желтоқсанда S&P рейтингтік агенттігі компанияның рейтингін «ВВ+» деңгейінде растады, болжамы «тұрақты», бұл ретте меншікті кредит қабілеттілігінің рейтингі «BB –» деңгейінен «BB»‑ ге дейін көтерілді.

Облигация бойынша қарыздар

2023 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша ҚМГ‑ның АҚШ долларымен қайта есептелген шоғырландырылған борышы – 8 265 млн АҚШ доллар, бұл 5 750 млн АҚШ доллары көлемінде ҚМГ еурооблигациялары мен «Самұрық‑Қазына» АҚ үшін Қашағандағы үлесті сатып алуға арналған 1 654 млн АҚШ долларын (752 млрд теңге), «Астрахань‑Маңғышлақ» су құбырын реконструкциялау және қуатын арттыруға арналған 154 млн АҚШ доллары (70 млрд теңге) көлеміндегі ҚМГ облигацияларын қоса алғандағы көрсеткіш.

ҚМГ компаниялар тобы жобаларының едәуір бөлігі өздерінің таза ақша ағымының есебінен қаржыландырылады. Бұл ретте, ҚМГ мен ЕТҰ жекелеген стратегиялық жобаларды қаржыландыру үшін немесе Компанияның қаржы стратегиясын іске асыру шеңберінде қаржылық орнықтылықты қолдау үшін қолайлы нарықтық жағдайларда облигациялар нарығына шыға алады.

ҚМГ ішкі және халықаралық капитал нарықтарында өзінің борышты басқарудың ыңғайлы және теңдестірілген саясатына сәйкес қарыз алады. Компанияның борыштық бағалы қағаздары – Қазақстан эмитенттерінің арасындағы анағұрлым өтімді құралдардың бірі. ҚМГ‑ның шетел валютасындағы облигациялары тарихи түрде инвесторлардың кең ауқымын тартты. Инвесторлар базасы негізінен АҚШ, Еуропа және Азиядан мыңдаған институционалдық және бөлшек инвесторлардан тұрады. Еурооблигациялар Лондон қор биржасында, Қазақстан қор биржасында және AIX биржасында айналымда.

2023 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша, Корпоративтік орталық деңгейінде жалпы сомасы номиналы бойынша 5,75 млрд АҚШ доллары болатын еурооблигациялардың алты шығарылымы айналымда болды.

2023 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша корпоративтік орталық деңгейінде жалпы сомасы 821 631,4 млн теңге номиналы бойынша ішкі облигациялардың бір шығарылымы айналымда болды.

Инвесторлармен өзара байланыс

ҚМГ қаржыландыру көздеріне тұрақты қолжетімділікті қамтамасыз ету және Компанияны қаржыландыру құнын төмендету мақсатында инвестициялық қоғамдастықпен өзара іс‑қимылдың тиімді бағдарламасын іске асыруды жалғастырып келеді. Инвесторлармен өзара іс‑қимыл процесіне Директорлар кеңесінің төрағасы, Басқарма Төрағасы, Басқарма мүшелері мен ҚМГ‑ның стратегиялық, қаржылық және операциялық құрылымдық бөлімшелерінің басшылары, еңбек және қоршаған ортаны қорғау департаменті, сондай‑ақ инвесторлармен жұмыс басқармасы тартылған.

ҚМГ жарты жыл сайын Басқарма мүшелері мен департамент директорларының қатысуымен инвесторлар үшін қаржылық және операциялық қызметтің нәтижелері бойынша конференц‑қоңыраулар өткізеді. Бұдан басқа, Компания инвесторлармен және рейтингтік агенттіктермен арнайы жеке конференц‑қоңыраулар ұйымдастырды, сондай‑ақ дамушы елдердегі тұрақты дамудың жаһандық трендтері мен нарықтық ахуал бойынша онлайн‑конференцияларға қатысты.

Компания инвестициялық қоғамдастық үшін ақпаратты жария ету кезінде уақтылық, толықтық және қолжетімділік қағидаттарын ұстанады. ҚМГ тоқсан сайын тоқсандық нәтижелер бойынша презентация, қаржылық нәтижелер бойынша пресс‑релиз, өндірістік нәтижелер бойынша пресс‑релиз, ҚЕХС сәйкес қаржылық есептілік, сондай‑ақ деректер келтірілген талдамалық анықтамалықтар жариялайды. 2023 жылы Компания ҚМГ‑ның қаржылық және операциялық қызметі туралы инвесторлар мен талдаушылардың сұраныстары бойынша ақпаратты жедел ұсыну тәжірибесін жалғастырды.

Тұрақты даму қағидаттарын басшылыққа ала отырып, Компания 2022 жылы ESG бойынша ақпаратты жариялаудың ашықтығын айтарлықтай жақсартты. 2023 жылы ҚМГ Тұрақты даму туралы 2022 жылға арналған ауқымды есеп жариялады. 2022 жылдың қазан айында Sustainalytics ҚМГ ESG‑тәуекел‑рейтингінің деңгейін 32,3 балға дейін жаңартты. Салыстырмалы рейтингте ҚМГ Sustainalytics агенттігі бағалаған әлемдегі 306 мұнай‑газ компаниялары арасында үздік 40 компания қатарына кірді.

Материалдар мен жарияланымдар ашық қолжетімділікте, сондай‑ақ Инвесторлармен жұмыс жөніндегі басқарма қызметкерлерінің байланыс ақпараты компанияның сайтында «Инвесторларға» бөлімінде жарияланған.

ҚМГ екіжақты диалогтың тиімділігін одан әрі жақсартудың маңызын түсінеді және инвестициялық қоғамдастықтың компанияны қабылдауына үздіксіз талдау жүргізеді, бұл ақпарат кейіннен Директорлар кеңесі деңгейінде қаралады.